De legitieme portie. Wat is dat?
Laatst bijgewerkt: 14-08-2025
De legitieme portie: het recht van een onterfd kind
Als ouder kunt u ervoor kiezen om een kind te onterven. Maar zelfs als u dat via een notarieel testament regelt, houdt het kind in vrijwel alle gevallen nog recht op een deel van de erfenis: de legitieme portie. Wat is die legitieme portie precies? Wanneer heeft een kind er recht op? En hoe werkt dat in de praktijk?
In dit artikel leggen we het uit aan de hand van heldere voorbeelden. Ook leest u hoe u als ouder hiermee rekening kunt houden in uw testament, en wat een onterfd kind moet doen om dit recht te claimen.
Wilt u weten hoe u onterving goed regelt? Lees dan ook: Een kind onterven – hoe doet u dat?
Liever uitleg van mens tot mens?
Volg een gratis testament-lezing
Wat is de legitieme portie?
De legitieme portie is het minimale deel van de erfenis waarop een legitimaris, vaak een kind wettelijk recht heeft, óók als dat kind onterfd is. Het is een beschermingsmechanisme in de wet, bedoeld om kinderen niet volledig buitenspel te zetten.
In antwoord op de vraag wat de legitieme portie precies is, de legitieme portie:
- is het deel waar een onterfd kind altijd recht op heeft;
- is de helft van het kindsdeel;
- is een geldvordering, dus geen recht op spullen of woning;
- is pas opeisbaar na overlijden van de langstlevende ouder bij een wettelijke verdeling;
- moet binnen vijf jaar na overlijden worden opgeëist;
- wordt berekend ná aftrek van schulden en andere legaten.
In het geval van onterving is de executeur niet verplicht om een onterfd kind op de hoogte te stellen van diens recht op de legitieme portie. Toch gebeurt dat in de praktijk vaak wel. Veel executeurs sturen een neutrale brief of melding aan het onterfde kind. Dit gebeurt niet alleen uit zorgvuldigheid, maar ook om juridische onduidelijkheid of vertraging in de afwikkeling van de erfenis te voorkomen.
Hoe werkt de legitieme portie in de praktijk?
Stel: iemand overlijdt en laat drie kinderen achter. Normaal gesproken zou ieder kind 1/3 deel krijgen van de nalatenschap, maar één kind is onterfd in het testament. Omdat één kind is onterfd, krijgt dat kind geen erfdeel, maar houdt het recht op de legitieme portie: 1/6 deel (de helft van 1/3). Stel dat de nalatenschap na aftrek van schulden en kosten €120.000 bedraagt. Normaal zou elk kind €40.000 erven. Het onterfde kind heeft nu recht op €20.000 als legitieme portie. Zodra het kind zijn legitieme portie opeist, moeten de overige erfgenamen dit bedrag uitbetalen als geldvordering.
Waarom moet een onterfd kind zelf actie ondernemen?
De legitieme portie is geen automatisch recht. Het onterfde kind moet zelf een beroep doen op zijn of haar recht. Dat gebeurt meestal met een zogeheten verklaring van wilsuitdrukking – dat is een brief waarin hij of zij aangeeft de legitieme portie te willen ontvangen. De executeur of erfgenamen zijn niet verplicht om het kind hierover actief te informeren. Daarom is het belangrijk dat onterfde kinderen zelf alert zijn en weten wat hun rechten zijn.
Voor wie geldt de legitieme portie?
De legitieme portie geldt uitsluitend voor kinderen van de overledene. Dit kunnen biologische of juridisch erkende kinderen zijn. In sommige gevallen geldt het recht ook voor kleinkinderen, als zij hun ouder (die is overleden) vertegenwoordigen via plaatsvervulling. Andere familieleden zoals stiefkinderen, broers, zussen of partners hebben geen recht op een legitieme portie.
Voorbeeld in de praktijk: Meneer Van Dijk
Na het overlijden van meneer Van Dijk bleek uit het testament dat Sophie, één van zijn vier kinderen, volledig was onterfd. De andere drie kinderen erfden de volledige nalatenschap. De executeur stuurde Sophie kort na het overlijden een brief met daarin de informatie over het testament en de mogelijkheid om een beroep te doen op haar legitieme portie.
Sophie besloot hiervan gebruik te maken. Zij diende, binnen de wettelijke termijn, een schriftelijk verzoek in bij de executeur. Na het afwikkelen van schulden en aftrek van kosten, kreeg zij haar legitieme portie uitgekeerd: 1/8 van de totale waarde van de nalatenschap. Ze erfde geen spullen of recht op gebruik van de woning, maar ontving enkel een geldbedrag. De overige erfgenamen konden hier niets tegen inbrengen, omdat dit recht wettelijk is vastgelegd.
Houd rekening met de legitieme portie
Als u overweegt een kind te onterven, is het belangrijk om de legitieme portie mee te nemen in uw planning. Bij Erfrechtplan helpen we u om uw wensen helder vast te leggen, zonder dat u door de wet voor verrassingen komt te staan.
Veelgestelde vragen over de legitieme portie
- Moet een onterfd kind op de hoogte worden gebracht van de legitieme portie?
Nee, dat is niet verplicht. Toch gebeurt het vaak wel, om discussies of vertraging te voorkomen. Het kind moet het recht zelf binnen 5 jaar opeisen.
- Heeft elk kind recht op de legitieme portie?
Ja, elk biologisch of juridisch erkend kind (en bij plaatsvervulling een kleinkind) heeft altijd recht op de legitieme portie.
- Heeft een stiefkind recht op een legitieme portie?
Nee, alleen biologische of juridisch erkende kinderen hebben recht op een legitieme portie.
- Kan ik de legitieme portie uitsluiten?
Nee, u kunt het recht niet uitsluiten. Wel kunt u het kind ontmoedigen een beroep te doen, bijvoorbeeld door het erfdeel juridisch onaantrekkelijk te maken (via schulden of beperkte liquiditeit).
- Wat als een kind zijn legitieme portie niet opeist?
Dan vervalt het recht na vijf jaar. Het deel komt dan volledig bij de overige erfgenamen terecht.
- Hoe voorkom ik onduidelijkheid of discussie over de legitieme portie?
Door het goed vast te leggen in uw testament en u te laten adviseren door een erfrechtspecialist.
- Hoe lang heeft een kind om de legitieme portie op te eisen?
Een onterfd kind moet binnen vijf jaar na het overlijden van de erflater zelf actie ondernemen. Als deze termijn verstreken is en er geen beroep is gedaan op de legitieme portie, vervalt dit recht.
- Wat is het verschil tussen het kindsdeel en de legitieme portie?
Het kindsdeel is het volledige erfdeel waarop een kind recht heeft als wettelijk erfgenaam, bijvoorbeeld 1/3 bij drie kinderen. De legitieme portie is het minimale deel waar een onterfd kind nog recht op heeft: dat is de helft van het kindsdeel, dus bij drie kinderen gaat dat dan om 1/6. Dit deel moet in geld worden uitgekeerd en geeft geen recht op spullen of andere bezittingen uit de nalatenschap.