Wat houdt een legitieme portie in?

De legitieme portie: waarom is dit onderwerp zo belangrijk?

Het overlijden van een ouder is een emotionele gebeurtenis waarbij erfeniskwesties soms voor onverwachte complicaties kunnen zorgen. Eén van de meest gestelde vragen hierbij is wat er gebeurt als een kind onterfd wordt. Kan een kind helemaal buitengesloten worden bij een erfenis? Het korte antwoord is ‘nee’. Volgens de wet blijft er voor ieder kind een minimumbedrag over, de zogenoemde legitieme portie.

In dit artikel ontdekt u:

• Wat de legitieme portie inhoudt.
• Hoe en wanneer u hierop een beroep kunt doen.
• Welke termijnen en voorwaarden er gelden.
• Hoe de legitieme portie zich verhoudt tot bijvoorbeeld een kindsdeel.

De legitieme portie is het minimumaandeel waar een onterfd kind recht op heeft. Dit is altijd een geldbedrag en bedraagt de helft van wat het kind zou erven als het niet onterfd was. Om dit recht op te eisen, moet het kind binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder een beroep doen op de legitieme portie.

Wat houdt de legitieme portie precies in?

Definitie van legitieme portie

De legitieme portie is een wettelijk vastgelegd minimumaandeel van de nalatenschap van een ouder, waarop een (onterfd) kind in principe altijd aanspraak kan maken. Met deze regeling wil de wetgever voorkomen dat kinderen volledig buitengesloten worden van de erfenis.

Wanneer een ouder in een testament bepaalt dat een kind niets krijgt (onterving), kan dit kind alsnog een beroep doen op de legitieme portie. De hoogte ervan is de helft van wat het kind volgens het wettelijke erfrecht zou hebben gekregen als er geen testament was geweest.

Legitieme portie vs. kindsdeel

Het kindsdeel is het deel van de erfenis dat een kind ontvangt wanneer het niet onterfd is (dus op basis van de wettelijke verdeling of een bepaald testament). In tegenstelling tot de legitieme portie kan een kindsdeel bestaan uit geld, goederen of andere vermogensbestanddelen. De legitieme portie wordt daarentegen altijd in geld uitgekeerd.

Wilt u meer weten over het verschil tussen deze begrippen? Bekijk ons artikel Wat is een kindsdeel? voor een uitgebreider overzicht van de juridische achtergrond.

Wanneer kan een kind een beroep doen op de legitieme portie?

• Onterfd in het testament: De ouder heeft in een testament vastgelegd dat het kind niets erft.
• Vijf jaar termijn: Het onterfde kind moet binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder een beroep doen op deze legitieme portie.

Gebeurt dit niet binnen de gestelde termijn, dan vervalt het recht. Heeft het kind deze termijn overschreden en zijn er kleinkinderen die indirecte aanspraak zouden willen maken? Dan gaan ook hun rechten verloren.

Overgang naar kleinkinderen

Als een onterfd kind zelf komt te overlijden, gaat het recht op de legitieme portie over naar de kleinkinderen (de afstammelingen van het onterfde kind). Zij kunnen dan de plek van hun ouder innemen, mits zij tijdig een beroep doen op de legitieme portie.

Wettelijk erfrecht vs. testament

De legitieme portie is een onderdeel van het wettelijke erfrecht, waar kinderen bepaalde rechten ontlenen. Wilt u meer weten over het algemene wettelijke systeem bij erfenissen? Lees ook eens Hoe werkt het Nederlandse erfrecht?.

Heeft u specifieke wensen over de verdeling van uw vermogen? Dan kan het raadzaam zijn om een testament op te stellen. In ons artikel Verschil tussen een testament en het wettelijk erfrecht leest u welke voordelen een testament u kan bieden en welke zaken u daarmee kunt regelen.

Voorbeeld: hoe werkt de legitieme portie in de praktijk?

Stel dat meneer Jansen twee kinderen heeft: Marie en Bas. Meneer Jansen heeft in zijn testament vastgelegd dat Bas onterfd is. Wat betekent dit voor Bas?

1. Zonder testament – Als er geen testament was, zouden Marie en Bas ieder de helft van de nalatenschap krijgen op basis van het wettelijk erfrecht. Stel dat de totale nalatenschap € 200.000 waard is. Dan zou Bas normaal gesproken recht hebben op € 100.000.
2. Onterving – Meneer Jansen heeft in zijn testament Bas onterfd. Theoretisch krijgt Bas dus niets.
3. Beroep op de legitieme portie –Bas kan besluiten om binnen vijf jaar na het overlijden van zijn vader een beroep te doen op de legitieme portie. Deze is de helft van het bedrag dat Bas normaal zou erven, dus de helft van € 100.000 = € 50.000.
4. Betaling in geld – Omdat de legitieme portie altijd in geld wordt uitgekeerd, heeft Bas alleen recht op € 50.000 in contanten. Marie erft dan de rest van de nalatenschap, oftewel € 150.000 plus alle goederen en roerende zaken.

Met dit voorbeeld ziet u hoe de legitieme portie in de praktijk werkt: een onterfd kind kan niet helemaal buitengesloten worden. Het houdt een minimaal recht op een deel van de erfenis, uit te keren in geld.

Laat u goed informeren en adviseren

De legitieme portie waarborgt dat kinderen nooit volledig buitengesloten kunnen worden bij een erfenis. Het is wel aan het (onterfde) kind om actief een beroep te doen op deze portie, en dat moet binnen vijf jaar na overlijden van de ouder gebeuren.

• Wilt u voorkomen dat er onduidelijkheid of conflicten ontstaan rond uw nalatenschap?
• Overweegt u te onterven of bent u bang onterfd te worden?

Dan is het verstandig om tijdig advies in te winnen over de precieze spelregels van onterven en de legitieme portie.

Wat kunt u nu doen?

• Bezoek onze gratis lezing in uw regio en stel al uw vragen over testamenten, nalatenschappen en erfbelasting.
• Meld u aan voor de gratis online lezing als u liever vanuit huis meer te weten komt over deze onderwerpen.
• Plan een gratis adviesgesprek bij u thuis om uw persoonlijke situatie door te nemen en te ontdekken welke oplossingen het beste bij u passen.

Voordelen van Erfrechtplan: helder, laagdrempelig en tijd voor u

Bij veel notarissen kunt u slechts beperkte tijd kwijt voor uw vragen, wat onrust kan opleveren. Erfrechtplan doet het anders:

• Heldere uitleg: Wij leggen complexe juridische kwesties op een laagdrempelige manier uit, ondersteund met grafische voorbeelden.
• Gratis thuisafspraak: Een van onze adviseurs komt bij u langs, zodat u in alle rust en privacy kunt bespreken wat er bij uw nalatenschap of onterving komt kijken.
• Scherpe notariskosten: Door onze samenwerking met een netwerk van notarissen kunnen we scherpe tarieven aanbieden.
• Volledige ontzorging: Van eerste overleg tot de officiële ondertekening: wij begeleiden u in elke fase.
• Geen tijdsdruk: U krijgt uitgebreid de ruimte om vragen te stellen en uw situatie te bespreken – zonder haast.

Veelgestelde vragen over de legitieme portie

1. Kan een ouder de legitieme portie ook beperken tot nul?

Nee. De wet bepaalt dat een kind minimaal recht heeft op de helft van wat het kind via het wettelijk erfrecht zou krijgen. U kunt in een testament wel een kind onterven, maar de legitieme portie kan niet worden ontnomen.

2. Moet ik als ouder iets speciaals opnemen in mijn testament om een kind te onterven?

Ja, u moet expliciet in uw testament vermelden dat u uw kind onterft. Het is daarbij aan te raden om goed na te denken over de redenen en de mogelijke (juridische) gevolgen. Lees ook ons artikel Wat is onterven? voor meer informatie.

3. Hoe hoog is de legitieme portie precies?

De legitieme portie is de helft van wat een kind volgens het wettelijk erfrecht zou krijgen als er geen testament was. Bestaat de erfenis uit € 200.000 en zou het kind normaal gesproken € 100.000 ontvangen, dan is de legitieme portie € 50.000.

4. Heb ik ook recht op de legitieme portie als ik zelf geen contact meer had met mijn ouder?

Ja, ook als er jarenlang geen contact was, behoudt een kind recht op de legitieme portie bij onterving, tenzij u daar expliciet afstand van doet. Dit is een dwingend recht dat door de wet is vastgelegd.

5. Heeft de legitieme portie invloed op de erfbelasting?

De uitkering van een legitieme portie wordt gezien als onderdeel van de nalatenschap, dus daar kan erfbelasting over verschuldigd zijn. Wilt u meer weten over erfbelasting en mogelijke vrijstellingen? Bekijk ons artikel Hoe bespaar ik erfbelasting?.

 
Met deze informatie bent u beter voorbereid op de regels rond de legitieme portie. Of u nu bang bent onterfd te worden, of juist overweegt een kind te onterven: zorg dat u volledig op de hoogte bent van de juridische consequenties. Zo voorkomt u onverwachte teleurstellingen en financiële risico’s.