Wat gebeurt er als u overlijdt zonder testament?
Laatst bijgewerkt: 18-03-2025
Als u overlijdt zonder testament, bepaalt de wet wie erft. Dat kan voor ongewenste verrassingen zorgen, bijvoorbeeld voor een ongetrouwde partner of stiefkinderen die onbedoeld niets krijgen. Met een testament houdt u zelf de controle over uw nalatenschap en kunt u bovendien fiscaal voordeliger uitkomen.
Wat gebeurt er eigenlijk als u overlijdt zonder testament? Veel mensen gaan ervan uit dat alles dan ‘vanzelf’ geregeld is, maar dat valt in de praktijk niet altijd mee. De standaardregels van de wet (de zogenaamde ‘wettelijke verdeling’) lijken logisch, maar sluiten vaak niet aan bij uw persoonlijke wensen—zeker niet als u samenwoont, een samengesteld gezin heeft of bepaalde erfbelasting wilt vermijden. In dit artikel leest u hoe de wettelijke verdeling werkt, welke risico’s er zijn en waarom het opstellen van een testament u kan helpen om de regie te behouden.
De wettelijke verdeling
De wettelijke verdeling treedt automatisch in werking als u geen testament heeft opgesteld. Welke familieleden er erven en hoe de erfenis wordt verdeeld, hangt af van uw gezinssituatie:
Partner + kinderen
Bent u getrouwd of heeft u een geregistreerd partnerschap, dan erft uw partner in principe alles. De kinderen krijgen een vordering op de langstlevende partner, die zij pas kunnen opeisen als de langstlevende overlijdt, failliet gaat of in de schuldsanering belandt. Dit kan voor sommige gezinnen prima werken, maar bij samengestelde gezinnen (met stiefkinderen) ontstaan vaak onduidelijkheden. Stiefkinderen krijgen namelijk niet automatisch recht op een erfdeel.Geen partner, wel kinderen
Heeft u geen echtgenoot of geregistreerde partner, maar wel kinderen? Dan verdelen de kinderen de nalatenschap gelijkelijk. Hoewel dit overzichtelijk klinkt, kan het in complexe situaties—bijvoorbeeld met stiefkinderen of kinderen uit verschillende relaties—minder passend zijn.Geen partner en geen kinderen
In dit geval gaat de erfenis naar uw ouders, broers of zussen. Zijn die er niet, dan wordt gekeken naar verdere familieleden. Uiteindelijk kan de nalatenschap zelfs bij de Staat terechtkomen als er geen familie (meer) is.Ongehuwd samenwonend
Woont u samen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap, dan erft uw partner niet automatisch. Dit kan tot schrijnende situaties leiden: uw partner kan worden buitengesloten, terwijl uw vermogen naar (verre) familieleden gaat.
Erfbelasting en andere kosten
Ook zonder testament moet erfbelasting worden betaald. Soms kan de standaardverdeling fiscaal ongunstig zijn, vooral als er sprake is van een ongelijk verdeelde nalatenschap of een samengesteld gezin. Met een weloverwogen testament kunt u hier meestal beter op sturen. Wilt u meer weten over erfbelasting besparen? Kijk dan bij Hoe bespaar ik erfbelasting?.
Voorbeeld/casus: Wat kan er misgaan?
Stel, u woont ongehuwd samen met uw partner in een koophuis. U heeft geen kinderen, maar wel broers en zussen. Overlijdt u zonder testament, dan bepaalt de wet dat uw broers en zussen uw erfgenamen zijn—niet uw partner. Uw partner kan te maken krijgen met mede-eigenaren (uw broers en zussen) of zelfs worden gedwongen het huis te verlaten.
In een samengesteld gezin kan het eveneens ongewenst uitpakken. U wilt wellicht dat uw stiefkinderen erven, of dat uw eigen kinderen een zeker deel krijgen. De wet houdt echter geen rekening met zulke persoonlijke wensen. Zonder testament ontbreekt dan de zekerheid die u hen had kunnen geven. Lees meer over het eerlijk regelen van een erfenis in een samengesteld gezin op Erfenis eerlijk regelen in een samengesteld gezin.
Maak een testament
Als u geen testament heeft, bepaalt de wet wie uw erfenis krijgt. Dat is in sommige situaties prima, maar voor veel mensen—vooral in moderne gezinssamenstellingen—kan het onbedoeld tot grote problemen of emotionele spanning leiden. Met een eigen testament kunt u de wettelijke verdeling (gedeeltelijk) omzeilen en maatwerk creëren: wie moet wat krijgen en onder welke voorwaarden?
Bent u benieuwd hoe u dit kunt aanpakken?
Schrijf u in voor een gratis lezing op locatie om alles te leren over testamenten en erfrecht.
Volg een gratis online lezing als u liever vanuit huis meer inzicht krijgt.
Of vraag direct een gratis adviesgesprek aan. Wij komen graag bij u thuis om de mogelijkheden rustig met u door te nemen.
Voordelen van Erfrechtplan
Heldere uitleg en grafische ondersteuning – Wij leggen u de verschillen tussen wettelijke verdeling en een persoonlijk testament stap voor stap uit, vaak ondersteund door duidelijke schema’s.
Adviseur aan huis, zonder tijdsdruk – Bij Erfrechtplan nemen we de tijd om uw wensen en situatie te bespreken. U hoeft niet te haasten: onze adviseur komt bij u langs in uw eigen vertrouwde omgeving.
Scherpe tarieven door samenwerking met notarissen – Dankzij onze samenwerking met een netwerk van notariskantoren kunnen we scherpe tarieven bieden. Zo profiteert u van collectieve inkoop, zonder concessies te doen aan de kwaliteit van de dienstverlening.
FAQ: Veelgestelde vragen over overlijden zonder testament
- Is de wettelijke verdeling altijd ongunstig?
Niet per se. Voor een eenvoudig gezin (getrouwd, kinderen, geen bijzondere wensen) kan het prima werken. Maar in andere situaties—zoals ongetrouwde partners, samengestelde gezinnen of specifieke erfwensen—biedt de wettelijke verdeling onvoldoende maatwerk.
- Erft mijn partner niet automatisch als we samenwonen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap?
Nee, in dat geval is uw partner geen erfgenaam volgens de wet. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben als u samen een huis of andere gezamenlijke eigendommen bezit.
- Wat als ik geen familie heb?
Dan gaat de nalatenschap naar verdere familieleden, als die er zijn. Bestaan er geen (bekende) familieleden meer, dan komt uw erfenis uiteindelijk toe aan de Staat.
- Kan ik met een testament de erfbelasting beperken?
Vaak wel. Door bijvoorbeeld een ‘tweetrapsmaking’ of specifieke legaten op te nemen, kunt u de belastingdruk verlagen. Het is altijd raadzaam om een deskundige te raadplegen voor uw persoonlijke situatie.
- Heeft een levenstestament invloed op de verdeling na mijn overlijden?
Niet direct. Een levenstestament regelt uw financiële en medische zaken tijdens uw leven als u zelf wilsonbekwaam wordt. Voor de verdeling ná uw overlijden heeft u een gewoon testament nodig. Lees meer over het verschil in Verschil tussen een testament en een levenstestament.
Andere relevante artikelen
- Wat houdt een testament precies in en waarom is het zo belangrijk?
- Hoe werkt een testament binnen het Nederlandse recht?
- Welke juridische aspecten spelen een rol bij een testament?
- Wat is het verschil tussen een testament en een levenstestament?
- Wie kan een testament laten opstellen en vanaf welke leeftijd?
- Waarom zou u een testament moeten laten maken?
- Wat gebeurt er als u overlijdt zonder testament?
- Welke rol speelt de notaris bij het opstellen van een testament?
- Kunt u zelf een testament schrijven, en is dat geldig?
- Wat zijn de meest gestelde vragen over testamenten?
- Is een codicil hetzelfde als een testament?
- Hoe verhoudt een testament zich tot het wettelijke erfrecht?
- Wat zijn digitale of ‘online’ testamenten en hoe werken deze?
- Hoe kunt u beginnen met het regelen van uw testament?
Heeft u nog vragen? Schrijf u dan in voor een gratis (online) lezing of plan een vrijblijvend adviesgesprek aan huis. Zo ontdekt u stap voor stap hoe u uw testament het beste kunt regelen.